Piroska tvrđava – Momčilov grad – Tvrđava Kale
Često možemo čuti neki od viceva u kome je glavni lik Piroćanac. Za njih važe uverenja da su škrtice ili
skrčavi, kako oni kažu, ali su to ujedno i jako dobri i gostoprimljivi ljudi. Pirot kao grad krasi tradicija, istorija i upravo ti ljudi; a kada odete u Pirot prvo mesto koje ćete ugledati jeste Momčilov grad, poznatiji i kao tvrđava Kale.
Ovaj maleni gradić, tvrđava doživeo je jako burnu prošlost i ima veliki istorijski značaj. Nalazi se na
glavnom ulazu u Pirot u podnožju brda Sarlah, okružena rekom Bistricom koja se ubrzo uliva u Nišavu.
Iako se u istorijskim spisima pojavljuje tek tokom XIV veka, po predanjima ona datira iz mnogo starijeg vremena. Tokom vremena utvrđenje je često menjalo svoje nazive, pa se tako zvalo Turres (kula), Pirgos, Thurib, Momčilov grad, Kale. Kale je danas jedan od najčešćih naziva za ovu kulu među meštanima. Istraživanja Srednjeg dela grada pokazala su da je naselje postojalo pre više od 5000 godina, a otkiveni su i tragovi iz gvozdenog doba i eneolita, kao i iz Antike, Rane Vizantije i srednjeg veka.
Turisti ovaj arhitektonski simbol Pirota znaju kao Momčilov grad. Vojvoda Momčilo, smatra se, bio je
bugarskog porekla i u epskoj poeziji ostao upamćen kao veliki borac protiv Turaka, a istorija ga pamti
kao hajduka i razbojnika koji se bogatio pljačkajući velikaše iz srpskih, bugarskih i romejskih zemalja.
Kako se Momčilo na taj način zamerio svima u svom okruženju, vizantijska vojska se ujedinila sa Turcima
kako bi ga se rešila. Nastradao je 1345. godine u bici kod Periteriona i postao poznat u narodu kao veliki protivnik Turaka, jer je to bio prvi balkanski vojskovođa koji je poginuo boreći se protiv njih.
U prvim turskim spisima koji datiraju iz druge polovine XIV veka naselje na mestu današnjeg Pirota
naziva se sehir – koji što znači stalno naseljeno mesto. Današnji naziv Kale takođe je turskog porekla i
znači tvrđava. Istoričari smatraju da je izgradnja današnje tvrđave započeta tokom sedamdesetih
godina XIV veka kada je Pirot postao deo teritorije kneza Lazara. U prilog tome ističe se način gradnje
gde je gornji deo grada sazidan od nepravilnih kamenih blokova što je bio najviši odbrambeni standard toga vremena.
Sam strateški značaj grada Pirota predvideo je knez Lazar koji je pretpostavio da će Turci hteti da ga
osvoje što se i desilo 1386. godine kada ga napadaju i zauzimaju grad. Međutim, srpska vojska
predvođena Dimitrijem Kobilićem brzo uspeva da ga povrati, a prilikom povlačenja pred ponovnim
udarom Turaka Srbi spaljuju tvrđavu. Ona je neko vreme bila van upotrebe. Pirot je nakon Kosovske
bitke vraćen opet Srbiji, a Lazarev sin, despot Stefan, obnavlja kulu i dodaje joj još jedan bedem čime nastaje i srednji grad. Nakon njegove smrti, Pirot odlazi ponovo u ruke Turaka i ostaje deo njihove zemlje sve do konačnog oslobođenja Srbije 1878. godine. Kao sedište svog garnizona, pirotska tvrđava je i ostala sačuvana upravo zahvaljujući Turcima koji su je održavali tokom pripajanja.
Tokom XIX veka naseljava se srpska vojska koja boravi tu do Balkanskih ratova i tada nastaje treći bedem
u donjem gradu sa karakterističnim puškarnicama koji je, danas, nažalost, najmanje očuvan. Usled
tehnološke zastarelosti, nakon I svetskog rata, tvrđava je izgubila vojni značaj, ali je ostala otvorena za
posetioce kao jedinstveni spomenik u sklopu gradskog parka Kale. Kao spomenik kulture od visokog
značaja proglašena je 1979. godine, a nakon rekonstrukcije koja je trajala godinama, opet je otvorena za javnost krajem 2018. godine.
Danas predstavlja jednu od najposećenijih atrakcija u Pirotu, a ako i vas put nanese ka Pirotu, obavezno
svratite i pogledajte tvrđavu koja može da stoji rame uz rame sa nekim od najpoznatijih evropskih
utvrđenja toga vremena.
Potreban vam je udoban i prijatan smeštaj?
Hotel Dijana će vam obezbediti prijatan i ugodan boravak u Pirotu.
Autor: Dorotea Janković
Account Manager & Copywriter @salient.rs
